Zoek de tegenstelling

Stel je voor: je rijdt op een donkere autosnelweg. Je bent helemaal alleen in de wagen en er is geen enkel andere voertuig op de baan. Je moet zeshonderd kilometer rechtdoor. Geen bochten, geen obstakels. Er is werkelijk geen enkele afleiding te bekennen. Je valt in slaap.

Iets gelijkaardig gebeurt tijdens presentaties. Je zit in het publiek. Er is geen enkele afleiding en in de verte raast de presentator maar door. Alles wat hij zegt, snap je al of interesseert je niet. Geen obstakels. Geen uitdaging. Je valt in slaap. Maar dan zegt de presentator plots iets verrassend. Iets wat je niet had verwacht. Je aandacht is weer bij het verhaal.

Ga in tegen wat je publiek verwacht

Het is belangrijk om je publiek tijdens je presentatie regelmatig wakker te schudden. Een efficiënte manier om dat te doen, is ingaan tegen de verwachtingen. Vraag je af wat je publiek verwacht dat je zegt en doe dan iets helemaal anders.

Een voorbeeld van een ingenieur die een workshop bijwoonde. Links staat de slide, rechts zijn verhaal.

“Stel je voor: je smeert ’s ochtends kip curry op je brood. Een goede dikke laag. De geuren van de curry bereiken je neus en je moet denken aan India. Je proeft de kip, de goede textuur van het vlees. Je denkt: dit is kip die duidelijk goed heeft geleefd. En dan … krak. Een stuk plastic in je mond.”

“Plots denken mensen niet meer aan mooie beelden van India, maar aan vieze fabrieken. Daarom kunnen we ons niet veroorloven dat er fouten in ons productieproces sluipen. En daarom is vakmanschap zo belangrijk.” (Waarna de ingenieur een verhaal vertelt over vakmanschap en hoe het te bereiken.)

De tegenstelling tussen de twee beelden werkt. We denken aan het mooie India en krijgen plots een fabriek voorgeschoteld. Dat houdt ons wakker.

Later doet de ingenieur dat nog eens:

“Er loopt in de productlijn maar in 0,4 tot 0,9% van de orders iets mis. Dat lijkt niet veel.”

 

 

“Maar dat is elke dag.”

 

Weer heeft hij onze aandacht. We denken dat 0,4% niet veel is, maar elke dag is best veel. Dat gaat in tegen onze verwachtingen waardoor we weer bij de les worden getrokken. Je wil weten hoe het komt dat er elke dag iets misloopt.

Onmogelijk, maar niet heus

Tegenstellingen werken. Andy Gijbels, de winnaar van de Vlaamse PhDCup, gebruikte het ook in zijn winnende drie-minuten-pitch. In zijn praatje beschrijft hij een moeilijke oogoperatie. (Ik citeer vrij. Bekijk zeker het filmpje eens.)

“De arts moet zonder te trillen een naald in de ader van een oog kunnen prikken. Dat is niet vanzelfsprekend, want de ader is even dik als een haar en de prikkracht die nodig is om door de wand van de ader te prikken, is minder dan we als mens kunnen voelen. Eens de naald in de ader zit, moet de arts de spuit maar liefst tien minuten perfect stilhouden. Onmogelijk dus…”

“Toch voor een mens, maar niet voor een robot. Want tijdens mijn doctoraat ontwikkelde ik een robot die…”

Zie je wat hij deed? Hij wekte eerst de verwachting dat het een onmogelijke handeling was, maar zette ons zo op het verkeerde been.

Hoe doe je dat? Een tegenstelling zoeken?

Je kan tegenstellingen ook in jouw presentatie verwerken. Speel met de verwachtingen.

• Goed versus slecht. Beschrijf een goede situatie en maak die dan slecht. Zoals bij het kip curry-verhaal dat eerst de pure natuur beschrijft en dan de fabriek.
• Laag versus hoog. Zoals bij het aantal gevallen dat er iets misloopt in de productielijn. 0,4% is toch niet veel? Jawel hoor!
• Mogelijk versus onmogelijk: zoals bij de robot. Je denkt dat iets onmogelijk is, maar een nieuwe kijk op de situatie maakt het plots wel haalbaar.

Zoek een tegenstelling die op jouw onderzoek van toepassing is en speel met wat de mensen verwachten. Duur versus goedkoop? (Een nieuw soort medicatie bijvoorbeeld. Schets eerst het dure proces om een medicijn te ontwikkelen en verbaas ze dan met hoe goedkoop het wel niet is.) Stabiel versus onstabiel? (je nieuwe materiaal is veel stabieler dan wat mensen verwachten)

Zoals een zwaailicht dus

Spelen met de verwachtingen houd je publiek wakker. Het is een signaal dat hen er op wijst dat ze moeten opletten tijdens je presentatie omdat ze anders niet meer kunnen volgen.

Zoals een zwaailicht langs de kant van een donkere autoweg. Wedden dat je dan weer even wakker geschud bent?